اهداف و سیاستها و ضوابط نشر کتاب
مصوب ۱۴۹ جلسه مورخ ۱۳۶۷-۰۲-۲۰ شوراي عالي انقلاب فرهنگي
شماره ابلاغ : ۷۸۶/دش
تاریخ ابلاغ : ۱۳۶۷-۰۳-۱۰
شرح:
فصل اول
ماده ۱ - هدف:
اعتلای فرهنگ، ارتقای سطح دانش و تعمیق مبانی و ارزشهای انقلاب با تامین آزادی نشر کتاب حفظ حرمت و حریت قلم، حراست از جایگاه والای علم و اندیشه و تضمین آزادی تفکر در جامعه اسلامی.
ماده ۲ - اصول و سیاستها:
از آنجا که در جهان ارتباطات، کتاب یکی از وسایل مهم و موثر در انتشار و انتقال سریع و وسیع افکار و اندیشه‌های صحیح و ناصحیح بشمار می‌رود، موضع نظام جمهوری اسلامی در قبال آن عمدتاً از دو طریق و با اتخاذ دو سیاست مرتبط و مکمل یکدیگر به شرح زیر تحقق پیدا می‌کند:
ماده ۳ - الف - سیاستهای ایجابی و اثباتی
۱- کتب و نشریات طبق اصل ۲۴ قانون اساسی در بیان مطالب آزادند.
۲ - دولت و همه ارکان حکومت موظفند که بر اساس قانون از حریم آزادی کتب و نشریات مجاز حمایت کنند.
۳- تلاش برای افزایش آگاهیهای دینی، علمی، سیاسی، اقتصادی، هنری، تاریخی، اجتماعی و نظایر آن در سطح عموم و انتشار کتاب و نشریه به این منظور از حقوق افراد ملت است و هیچ مقام رسمی و غیررسمی نمی‌تواند با اعمال فشار انتشار یا عدم انتشار کتب و نشریات مجاز را باعث شود.
۴ - تلاش در جهت انتشار کتب مفید برای نشر اندیشه‌ها و تعاطی افکار و رشد فکری در جامعه و مقابله فکر با فکر و تقویت روح نقادی و برخورد آزادانه و منطقی آراء و نظریات در ادای وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و آزادی و استماع اقوال و اتباع احسن و مآلاکشف نظر صحیح، حق طبیعی هر فرد از افراد ملت است.
تبصره: برخورد قانونی با موارد غیرمجاز از اصل فوق مستثنی است و از سوی مراجع ذیربط به طریقی که در قانون تعیین شده است انجام می‌گیرد.
۵ - سعی در انتشار کتاب و نشریات لازمه بزرگداشت مرتبه علم و تحقیق و تجلیل از مقام عالم و محقق و نویسنده و مترجم صالح در جامعه است و لذا تدوین و اجرای سیاستهای هدایتی و حمایتی نظام جمهوری اسلامی ایران در خصوص کتاب و نشریات باید به نحوی باشد که اهل قلم را به تالیف و انتشار کتابهای متناسب با نیازهای جامعه امروز در جهت اهداف و اصول ذیل تشویق و ترغیب نماید:
الف - تقویت و رواج امر پژوهش به عنوان یکی از مهمترین طرق تحقق استقلال فرهنگی و افزایش قدرت انتخاب و آگاهی مردم در همه زمینه ها؛
ب - دفاع منطقی و محققانه از استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی به ویژه با عنایت به اصل "نه شرقی - نه غربی"؛
ج - نگاهبانی از دستاورهای انقلاب اسلامی و تلاش برای تقویت و توسعه آن در قلمرو کتاب و کتابت)؛
د - معرفی انقلاب اسلامی از راه تالیف و نشر آثار ارزشمند علمی و فرهنگی؛
ه - تجدید حیات و مجد و جلال فرهنگی و سیاسی و اجتماعی اسلام از طریق انتشار کتابهای مناسب؛
و - مقابله موثر و مفید با تهاجمات سیاسی و فرهنگی خارجی و داخلی به ارزشها و اهداف اسلامی؛
ز - کوشش در راه حفظ میراث زبان و ادب فارسی و تقویت و گسترش آن از راه تصحیح انتقادی و تحقق درباره متون فارسی و نشر آنها و همچنین بهره‌گیری مفید از دانش و اندیشه بشری و تجربیات علمی و فنی دیگران از طریق ترجمه سنجیده و مناسب به این زبان.
ب- حدود قانونی :
نشر کتاب، همان گونه که ممکن است مظهر و نمودی از آزادیهای اجتماعی و انسانی تلقی گردد، چه بسا که مورد سوءاستفاده و اشاعه لاابالیگری فکری و اخلال در حقوق عمومی قرار گیرد. مسیولین دستگاههای ذیصلاح موظفند، به منظور مقابله با جوانب منفی، حدود و ضوابط قانونی نشر کتاب را، که ذیلاً آمده است، مورد توجه قرار دهند و فضای سالم و سازنده طبع و نشر کتاب را حفظ و حراست نمایند.
کتبی که به شرح ذیل مخل به مبانی اسلام و حقوق عمومی باشد شایسته نشر نیست:
الف - تبلیغ و ترویج و انکار مبانی دین.
ب - ترویج فحشاء و فساد اخلاقی.
ج - برانگیختن جامعه به قیام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ضدیت با آن.
د - ترویج و تبلیغ مرامهای گروهای محارب غیرقانونی و فرق ضاله، همچنین دفاع از نظام سلطنتی و استبدادی و استکباری.
ه - ایجاد آشوب و درگیری در میان طوایف قومی و مذهبی و یا اخلال در وحدت جامعه و تمامیت ارضی کشور.
و - تمسخر و تضعیف غرور ملی و روح وطن دوستی و ایجاد روحیه خودباختگی در برابر فرهنگ و تمدن و نظامات استعماری غربی یا شرقی.
ز - تبلیغ وابستگی به یکی از قدرتهای جهانی و ضدیت با خط مشی و بینش مبتنی بر حفظ استقلال کشور.
تبصره ۱ - ملاک منع در حکم به اخلال به مبانی اسلام و حقوق عمومی اضلال در مورد کتب مضله تاثیر و فعلیت است.
تبصره ۲ - موارد ذیل از شمول بندهای مذکور در "حدود قانونی" خارج است:
الف- کتب تحقیقی و علمی در زمینه مکاتب الحادی و غیر آن که فاقد موضع‌گیری تبلیغی و ترویجی باشد.
ب - تبیین مسایل مورد نیاز جامعه در زمینه‌های اخلاقی و جنسی بدور از تحریک و ابتذال و به شیوه علمی جهت آموزش و شناخت و نیز وقتی که در کتب ادبی ترسیم و بیان صحنه‌های فساد با رعایت عفت قلم و بیان غیرمحرک و شهوانی به منظور انتقال پیامی مثبت و عبرت‌آور، اجتناب‌ناپذیر باشد.
ج - طرح اشکالات و انتقادات و بیان نارساییها در جمهوری اسلامی جهت ریشه‌یابی و شناخت دقیق‌تر مسایل و دستیابی به راه حلهای مناسب و سازنده با بیان استدلالی و اصلاح طلبانه بدون توهین و افترا.
د - طرح و نقل افکار و گفتار و مواضع فکری و عملی مخالفان انقلاب و نظام به منظور بررسی محققانه و عالمانه آراء و اندیشه‌های آنان.
ه - کتب علمی و استدلالی و عقیدتی که محرک احساسات منفی و بر هم زننده اساس وحدت در میان اقوام و فرق مختلف کشور نباشد.
و- نقد و نفی آداب و سنن غلط و انحرافی به قصد اصلاح و بدون شایبه‌های سیاسی و استعماری.
تبصره ۳ - انتشار کتب موضوع ماده ۳ و کتب دیگر، در صورتی که آثار منفی ناشی از مطالب مندرج در آنها با افزودن مقدمه و توضیحات محققانه و مناسب برطرف شده باشد، بلامانع خواهد بود.
فصل دوم
ماده ۴ - هیات نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب
نظر به اینکه نظارت بر امر طبع و نشر کتاب و اجرای صحیح اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این وزارتخانه هیات نظارتی متشکل از حداقل پنج نفر از میان صاحب نظران و شخصیتهای علمی و فرهنگی وارد به مسایل کتاب و نشر و امور اجتماعی و سیاسی و تبلیغاتی انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
ماده ۵ - هیات نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان:
نظر به حساسیت و جنبه‌های خاص کتابهای کودکان و نوجوانان هیات ویژه‌ای به نام "هیات نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان" متشکل از حداقل پنج تن از افراد صاحب نظر و آگاه به امور تربیتی (از دیدگاه اسلامی) و مسایل خاص کتابهای کودکان تشکیل خواهد شد، این افراد را وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از میان صاحب نظران و نویسندگان کتابهای کودکان و نوجوانان و اشخاص آگاه به مسایل تربیتی در اسلام انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
تبصره ۱ - حداقل یکی از اعضاء این هیات باید از میان صاحب نظران و اعضاء کودکان پرورش فکری کودکان و نوجوانان باشد.
تبصره ۲ - نظارت هیات مزبور از حیث شکل و محتوای کتب کودکان و نوجوانان و انطباق آنها با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول تربیتی خواهد بود و این نظارت باید قبل از چاپ و نشر کتاب انجام گیرد.
تبصره ۳ - نظارت هیات مزبور بر طبق آیین‌نامه‌ای انجام خواهد گرفت که این هیات تهیه خواهد کرد و به تایید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد رساند. این آیین‌نامه باید ناظر به صورت و ماده کتب کودکان و نوجوانان باشد و راهنمایی باشد که مجریان با آن بتوانند محتوای این کتب را قبل از چاپ و نشر با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول صحیح تربیتی تطبیق دهند.
ماده ۶- مسوول اجرا:
مسوولیت اجرای این سیاستها و ضوابط به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این وزارتخانه مکلف است در ایفای وظیفه خود از نظریات اعضاء هیات نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب به صورتی که شرح داده شده است استفاده کند، و ارگانها و ادارات و مراکز ذیربط به نوبه خود موظفند در این خصوص با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری و هماهنگی نمایند.
ماده ۷ - این آیین‌نامه در ۷ ماده و ۷ تبصره در جلسه‌های ۱۴۷ و ۱۴۸ و ۱۴۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است.
الحاق یک تبصره به بند «ب» ماده 3 اهداف، سیاستها و ضوابط نشر کتاب
مصوب ۵۷۳ جلسه مورخ ۱۳۸۴-۰۹-۰۸ شوراي عالي انقلاب فرهنگي
شماره ابلاغ : ۴۲۰۶/دش
تاریخ ابلاغ : ۱۳۸۴-۱۰-۱۱
شرح:
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۷۳ مورخ ۸/۹/۸۴ عبارت ذیل را به عنوان تبصره ۴ الحاقی به بند ب ماده ۳ اهداف، سیاستها و ضوابط نشر کتاب (مصوب جلسات ۱۴۷ـ۱۴۸ـ۱۴۹ مورخ ۶و۱۳و ۲۰/۲/۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی) تصویب کرد:
تبصره ۴ الحاقی: «کتب حاوی عقاید خرافی و بدعت‌های فرقه‌ای معارض با مبانی دین مبین اسلام که موجب انحراف و انحطاط فکر و اندیشه سالم در جامعه می‌شود، مجاز به نشر نمی‌باشد.»
- بازدید: 2241